Türk Medeni Kanunu’nda boşanma sebebi olarak düzenlenen evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle açılan boşanma davaları anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma olarak ikiye ayrılmaktadır.  Bu iki boşanma türü, hem süreç hem de sonuç bakımından önemli farklılıklar içerir.

I.Anlaşmalı Boşanma:

Anlaşmalı boşanma, her iki tarafın da evliliği sona erdirme konusunda ve boşanmanın tüm hukuki sonuçlarında tam bir uzlaşmaya varmaları durumudur.  Anlaşmalı boşanma davası açılabilmesi için evliliğin en az bir yıl sürmüş olması gerekmektedir. Anlaşmalı boşanmada tarafların boşanması, çocukların velayeti, çocuklarla kişisel ilişki kurulması, nafaka, maddi ve manevi tazminat, ev eşyaları konusunda tarafların anlaştığına dair bir protokol düzenlenir. Eşlerin protokolü imzalaması halinde dava dilekçesiyle birlikte boşanma protokolü mahkemeye sunulur ve protokol doğrultusunda boşanmaya karar verilmesi talep edilir.

Anlaşmalı boşanma davası genellikle tek celsede sonuçlanır, çünkü taraflar nafaka, velayet, mal paylaşımı, tazminat gibi konularda önceden yazılı bir protokolde uzlaşmıştır. Hakimin, anlaşma şartlarını uygun bulması halinde protokolü onaylaması ile tarafların boşanmalarına karar verilir.  

Anlaşmalı boşanmada tarafların çocukların velayeti konusunda da anlaşmaya varmaları gerekir. Hâkim bu düzenlemeyi çocuğun üstün yararı açısından uygun bulursa onaylar.

Anlaşmalı Boşanma davası, genellikle 1-2 ay içinde sonuçlanır. Eğer dosya ve protokol eksiksizse duruşma tek celsede tamamlanabilir. Duruşmaya eşlerin de katılması ve sözlü olarak da duruşmada boşanmak istediklerini beyan etmeleri gerekir. Tarafların duruşmaya katılmaması, boşanmak istediklerini mahkemede beyan etmemeleri halinde boşanma davasının çekişmeli boşanma davasına dönüşme ihtimali söz konusu olur.

Anlaşmalı boşanma kararının verilmesi sonrasında mahkemece gerekçeli karar yazılır. Gerekçeli kararın yazılması mahkemenin iş yoğunluğuna göre değişmekle birlikte ortalama bir aydır. Gerekçeli kararın yazılması ve taraflara tebliğ edilmesi sonrasında tarafların karara karşı istinaf yoluna başvurmamaları halinde boşanma kararı kesinleşir ve kesinleşme sonrasında mahkemece nüfus müdürlüğüne tarafların boşandığına dair yazı gönderilir. Böylece boşanma kararı nüfus müdürlüğü tarafından eşlerin nüfus kayıtlarına işlenir.

II.Çekişmeli Boşanma

Çekişmeli boşanma, eşlerin boşanma kararı, boşanmanın fer’ileri ve tüm sonuçları üzerinde uzlaşamaması durumunda söz konusu olur. Çekişmeli boşanma davasında davayı taraflardan herhangi biri açabilir. Çekişmeli boşanma davasını önce açan tarafın haklı olduğu ve davanın lehine sonuçlanacağı gibi bir durum söz konusu değildir.

Çekişmeli boşanma davasında süreç uzun ve karmaşıktır. Çekişmeli boşanma davasında boşanma talebi, velayet talebi, nafaka, maddi ve manevi tazminat gibi tüm taleplerin dava dilekçesinde yer alması gerekir. Ayrıca tarafların boşanma sebeplerine ilişkin tüm delillerini, tanıklarını dava dilekçesi veya cevap dilekçesinde mahkemeye bildirmeleri gerekir. Ayrıca mahkemece tarafların ekonomik durumlarının tespiti için de araştırma yapılır. Boşanma kararı mahkemece tüm deliller toplanıp tanıklar dinlendikten sonra tarafların evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına kanaat getirilmesi halinde veya TMK’nda özel boşanma sebeplerinin varlığı halinde de verilir.

Çekişmeli boşanmada taraflar velayet konusunda anlaşamadıklarından mahkemece velayetin hangi tarafa verileceği hususunda karar verilir.  Velayet konusunda çocuğun yaşı, eğitimi, ebeveynlerle ilişkisi gibi birçok unsur çocuğun üstün yararı açısından değerlendirilir.

Çekişmeli boşanmada dava süresi en az bir yıl sürebilmektedir. Tarafların istinafa ya da yargıtaya temyiz yoluna başvurması halinde boşanma kararının kesinleşmesi oldukça uzun sürebilmektedir. Bu sebeple anlaşmalı boşanma davasının daha hızlı sonuçlanması sebebiyle tarafların uzlaşmaları halinde anlaşmalı şekilde boşanmaları tavsiye edilir.  

Boşanma, her ne kadar kişisel bir karar olsa da, hukuki ve duygusal sonuçları itibariyle son derece yıpratıcı bir süreçtir. Her iki boşanma davasında da boşanma davalarında uzman bir avukattan hukuki destek almak son derece önemlidir.